بازگشت به لیست

 

بسم الله الرحمن الرحیم

عزاداری حسینۀ اعظم زنجان روزنه ای به عزاداری مطلوب                                                                                                                                        نوری

مقدمه :

معاویة بن وهب روایت می کند که امام صادق علیه السلام در مصلای نمازش چنین مناجات می فرمود : ... (وَ ارْحَمْ تِلْكَ الْأَعْيُنَ الَّتِي جَرَتْ دُمُوعُهَا رَحْمَةً لَنَا وَ ارْحَمْ تِلْكَ الْقُلُوبَ الَّتِي جَزِعَتْ وَ احْتَرَقَتْ لَنَا وَ ارْحَمِ الصَّرْخَةَ الَّتِي كَانَتْ لَنَا ) [1] ( و رحمت خود را بر چشمانی که از سر دلسوزی بر ما اشک ریزان است نازل فرما و رحمتت را بر آن دل هائی که برای ما بی تاب شده و آتش گرفته نازل ساز و بر شیونهائی که به جهت ما بلند شده است رحم کن )

قال أبو عبد الله ع رحم الله شيعتنا شيعتنا و الله المؤمنون فقد و الله شركونا في المصيبة بطول الحزن و الحسرة [2] ( خداوند شیعیان ما را رحمت کند , به خدا سوگند ایشان مؤمنان واقعی هستند , به خدا سوگند آنان در اندوه و حسرتی مدام در مصیبت ما سهیم اند ) .

ایام شهادت پیشوایان معصوم ( علیهم السلام ) به خصوص حضرت سید الشداء ( علیه السلام ) , زمینۀ مناسبی است تا پیروان و دوست داران ایشان به آن حقایق وصف ناشدنی اتصالی دوباره پیدا کنند و در این میان فرصتی تازه  برای بازنگری و تطبیق خویشتن خویش با آن معیارهای انسانی داشته باشند , توجه به حقیقت خویشتن و تأمل در احوال و حوادث پیش آمده برای  ائمۀ مصومین ( صلوات الله علیهم اجمعین ) آنچنان تلاطم و موجی ایجاد می کند که نا گهان انسان در درون به فریاد و خروش می آید و این سر آغازی برای انعکاس این شور و شعور و خیزش و حرکت بیرونی است و این است حقیقت بزرگداشت و عزاداری امامان عصمت و طهارت ( علیهم السلام ) با توجه به بعد درونی , در بعد ظاهری و بیرونی مسألۀ عزاداری برای اهل بیت به خصوص ابا عبد الله الحسین ( علیهم السلام ) از جمله  عوامل تبلیغ و از مؤثرترین عناصر ترویج مکتب شیعه در جهان به شمار می آید  . استاد شهید مرتضی مطهری می فرماید : از مسلّمات مذهب شيعه است. از ناحيه ائمه اطهار عليهم السلام توصيه و تأكيد فراوان به احياى سنت عاشورا شده است و به اشخاصى كه شاعر بوده‏اند بسيار توصيه شده كه در اين موضوع شعر بگوييد و احساسات مردم را تحريك كنيد. نسبت به اشخاصى كه در مجالس اقامه سنت عاشورا متأثر مى‏شوند و اشك مى‏ريزند تقديس رسيده است. احاديث زيادى هست راجع به ثواب گريه بر سيدالشهداء (سلام‏اللَّه عليه)  [3]

یکی از اندیشمندان مصری به نام شیخ عبد الله علائلی در توصیف عظمت عزاداری شیعیان برای امام حسین ( علیه السلام ) می گوید : «شيعه هر ساله، ياد عاشورا را براى پندآموزى و يادآورى زنده نگاه مى‏دارد، اين مراسم از آن حيث بزرگ است كه پر از موعظه و ذكر دلاوريها در مسير جهاد است و چنين يادهايى موجب بارورى روح‏هاى بزرگ مى‏گردد. امروزه، چقدر ما به اين بزرگداشتها، خصوصا در دوره‏ى انقلابى خويش نيازمنديم!» [4]

. در جنبۀ ظاهری بزرگداشت وعزاداری ؛ باید بر این مهم تاکید داشت که عزاداری به گونه ای باشد که روح مکتب در حد امکان در آن جلوه گر شود و زیبائی های مذهب به وضوح نشان داده شود .  توجه کنیم اگر به فرض سید الشهداء از ما می خواستند برای ایشان عزاداری کنیم , چگونه عزاداری مورد انتظارایشان بود ؟ فلسفۀ سوگواری برای  آن حضرت تهییج احساسات بر علیه یزیدی ها و ابن یزیدی ها و بیان فضائل عالی ترین نمونه  ها ونماد های انسانی است . در برخی از سوگواری و عزادری ها جلوه هائی از این زیبائی مشاهده می شود که از آن جمله سوگواری مردم زنجان در حسینۀ اعظم این شهر در «یوم العباس » روز هشتم محرم است . در این مقاله در ضمن چند عنوان با استناد به آیات و روایات جلوه هائی از زیبائی این عزاداری بیان خواهد شد .

1-    اتحاد و انسجام :

حضور یک دست و یکپارچۀ همۀ اقشار و گرو های مذهبی این شهر در قالب واحد و متحد  از مصادق بارز و علنی وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعاً و لا تتفرقوا [5] است " حبل الهى راهيست كه انسان را بخدا نزديك ميكند و موجب قرب برحمت حق ميشود چه از عقائد حقه و چه از اخلاق حميده و چه از اعمال صالحه، و در بعضى اخبار تفسير كردند حبل اللَّه را بقرآن، و در بسيارى از اخبار تفسير شده بامير المؤمنين عليه السّلام كه حبل اللَّه المتين است، و در بعضى از اخبار بائمه طاهرين عليهم السلام، " [6]

در روایتی از زبان حضرت رسول ( صلی الله علیه و آله ) چنین آمده است که آن حضرت فرمودند : ای مردم بر شما است که با جماعت باشید و از تفرقه و جدائی بپرهیزید . [7]

2-    سادگی و بی پیرایگی :

از دیگر شاخصه های این عزاداری که در شکوه و عظمت آن نقش بسزائی ایفاء می کند , آن است که دستۀ مزبور عاری از برخی آلایش های کاذب  و گاهی مخرب ؛ مانند سنج و شیپور و علامت و ... می باشد .

قرآن کریم معیار حقیقت را در منطق دنیا دارن از زبان فرعون  چنین بازگو می کند که او به اطرافیانش چنین گفت :  پس چرا بر او  ( موسی ) دستبندهايى زرّين آويخته نشده؟ يا با او فرشتگانى همراه نيامده‏اند؟ [8] .

برای آنها , همۀ حقیقت همین  ظواهر فریبندۀ دنیا است . ولی در مقابل همۀ ما میدانیم که در صدر اسلام پیامبر عظیم الشأن مسلمانان , با تکیه بر خداوند متعال , با داشتن محتوای بسیار غنی از همان مسجد بسیار ساده ای که تأسیس فرمود , نقشه ای پیدا کرد که  سرانجام آن به زوال حکومت ایران و روم انجامید  و شرق و غرب عالم  را مسخر دین اسلام ساخت . و آن حضرت الگو و سرمشق سایر افراد در همۀ دورانها است . هیچ نوع موسیقی با سوگواری امام حسین ( علیه السلام ) و شأن و مقام ایشان  تناسب ندارد  . در روایت معتبری  ابو ربیع شامی ازامام صادق ( علیه السلام ) روایت می کند که از آن حضرت دربارۀ شراب سئوال شد . آن حضرت ( علیه السلام ) فرمود :  حضرت رسول ( صلی الله علیه و آله ) فرمودند :  خداوند مرا برای جهانیان  رحمت فرستاده است و اینکه تار و تنبور و نی و امور جاهلیت و بت ها را از میان بردارم . به پرودگارم سوگند بنده ای ازمن در دنیا شراب نمی خورد جز اینکه در قیامت از شراب جهنمی  او را سیراب می کنم ... . [9]  بر هیچ انسان آگاهی پوشیده نیست که ائمۀ عصمت و طهارت ( علیهم السلام ) با ساز و آواز ذره ای رابطه نداشتند . ما نیز موظفیم در بزرگداشت آنها مطابق شأن و مقام آنان رفتار نمائیم. مبادا  در میان زیورهای کاذبی که در این مراسم ها ایجاد می شود  , حقیقت را گم کنیم  و مصداق  این شعر معروف باشیم :

 نتیجه اینکه : اساس  سادگی  در عین داشتن محتوا است  .

3-    نظم شگفت آور و مطلوب :

از خصوصیاتی که دستۀ حسینیۀ را از سایر دسته های عزاداری متمایز میکند . نظم خاص حاکم بر این عزاداری , موجب می شود که احساسات و عواطف نسبت به خامس آل عبا بر انگیخته شود و به یقین این دسته بزرگترین دستۀ عزاداری یکپارچۀ کشور به حساب می آید .

نظم و انضباط از جمله اموری است که در بیان امیر کلام , حضرت علی ( علیه السلام ) در عرض تقوا و همسنگ با آن به شمار آمده است . آن حضرت می فرماید :  شما را به پروای از خداوند متعال و نظم در کارها و اصلاح آنچه در میان شما است  سفارش می کنم . [10]

4-      بهره برداری بخشی از نذورات این مراسم در امور خیریه و عام المنفعة , پرداخت انواع وام های قرض الحسنة به نیازمندان , کمک به احداث و تجهیز بیمارستان های شهر زنجان , اهدای لباس به دا نش آموزان بی بضاعت , حمایت های مالی از دانشجویان نیازمند , کمک به زنان سرپرست خانوار , کمک های درمانی به افراد  تهی دست , اهدای گوشت قربانی در شمار پنج هزار بستۀ نیم کیلوئی در مناطق مختلف شهر , همه ساله به صورت گردشی و ماندد آن .

پیامبر( صلی الله علیه و آله )  در یک حدیث قدسی  از خداوند تبارک و تعالی روایت میکند که حق جل و اعلی می فرماید : ای فرزند آدم انفاق کن تا بر تو انفاق کنم . [11]

یک قطره از اقیانوس بیکران حضرات معصومین ( علیهم السلام  ) و در رأس همۀ آنها امیر المؤمنین ( علیه السلام ) که پدر یتیمان و درماندگان است , آن بوده که تا پای جان به تهیدستان و نیازمندان یاری می رساندند . حضرت سید الشهداء با پیروی از پدر بزرگوارشان , به  یتیمان و فقراء و نیازمندان و سالمندان کمک رسانی داشتند .

شعیب فرزند عبد الرحمان خزاعی روایت می کند که پس از شهادت حضرت امام حسین ( علیه السلام ) در پشت آن حضرت اثری را مشاهده کردند و دربارۀ آن از امام زین العابدین ( علیه السلام ) پرسیدند : آن حضرت فرمود ند : این اثر کیسه های است که ایشان بر پشت خود حمل می کردند و آن را به خانه های زنان سالمند و یتیمان و اشخاص زمنگیر می رساندند . [12]

5-    نغمۀ اذان :

توسط یکی از مداحان در هنگام مغرب در جلوی آستان مقدس امامزاده سید ابراهیم ( سلام الله علیه ) .

اذان از دیدگاه اسلام جنبۀ شعاری دارد یعنی علامت اسلام است . «  و هر كس شعاير خدا را بزرگ دارد در حقيقت، آن [حاكى‏] از پاكى دلهاست‏ » [13]

اهمیت اذان از این جهت است که انسان های فرو رفته در خواب غفلت را بیدار می کند و طراوتی دوباره می بخشد . در جهان شاهدی و ما غافل در قدح جرعه ای و ما هشیار . اذان  در صورتی که به صورت زنده اجرا شود  اثر قابل توجهی در باز دارندگی از گناه و معصیت دارد و ای کاش این سنت در جامعۀ ما زنده شود که اشخاص خوش صدا و معتقد  در نقاط مختلف با فواصل مشخص بایستند و در اوقات نماز با صدای رسا اذان بگویند .

از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله ) روایت است , فرمودند : اگر امت من ارزش سه چیز را میدانستند , برای احراز آن  باهم منازعه می کردند : اذان و رفتن به نماز جمعه و صف اول نماز جماعت . [14]

 سید مؤذن ها بلال حبشی از حضرت رسول اکرم ( صلی الله علیه و آله ) روایت میکند که آن حضرت فرمود : هر كس در راه خدا و از سَرِ ايمان و اعتقاد  براى طلب خشنودىِ خدا و تقرّب به خداوند عز و جل، براى يك نماز، اذان بگويد، خداوند، گناهان گذشته او را مى‏آمرزد و او را در باقى‏مانده عمرش، از گناه محفوظ مى‏دارد و وى را در بهشت، با شهيدان محشور می سازد . [15]

مقام معظم رهبری در بیانی می فرماید : اذانِ‏ با توجه، به دلها اميد مى‏دهد. بانگ اذان‏، دلهاى افسرده را روشن مى‏كند. [16]

6-    عزادرای زنان در دستۀ مستقل :

یکی از امور بسیار پسندیده که شاید در این دسته به صورت منحصر دیده می شود ,  این است که در سال های اخیر زن ها  , در دستۀ جدا و مستقلی  عزاداری می کنند .

اختلاط و امتزاج بى‏قيد و شرط زن و مرد باهم يكى از پايه‏هاى اصلى فرهنگ غربى مى‏باشد و از همان روز اول، براى فساد انسانها و خروج انسانيت از دايره‏ى فضايل انسانى بنيان‏گذارى شده است .اختلاط زن و مرد با هدف بی اعتنائی به معنویت و حذف دین صورت گرفته است . بنابر این حضور زن ها در دسته های عزا بدون رعایت حریم عفت و حجاب در راستای همان فرهنگ غربی است و در محدودۀ شریعت و دین توجیه موجهی ندارد و مفاسد چنین اعمالی بر همۀ انسان های بینا و آگاه ؛ روشن و آشکار است .

از حضرت رسول ( صلی الله علیه و آله ) روایت کرده اند که آن حضرت فرمود : زنان و مردان نامحرم را از یکدیگر جدا کنید و دور نگاه دارید که همانا وقتی ؛  دیدار و اختلاط و لقاء پیش آمد , دردی خواهد بود که درمان نخواهد داشت ( مفسده ای خواهد بود که جبران بردار نیست ) . [17]

در خاتمه لازم به یاد آوری است که برای کسب اطلاعات از خصوصیات این حسینیه از مقالۀ : « بررسی نقش حسینیۀ اعطم زنجان در ترویج دینداری این شهر »  [18]استفاده شده است .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست منابع و مآخذ :

اطیب البیان فی تفسیر القرآن , تألیف : آیت الله سید عبد الحسین طیب ؛ انتشارات اسلام ؛ چاپ دوم ؛ 1378 ش ؛ تهران – ایران

البدایة و النهایة , تألیف : ابن الکثیر الدمشقی , دار الفکر ؛ بیروت – لبنان .

بحار الأنوار ؛ تألیف : علامه محمد باقر مجلسی ؛ انتشارات اسلامیه ؛ تهران – ایران

ثواب الأعمال ؛ تألیف : شیخ صدوق ؛ انتشارات : شریف رضی ؛ چاپ دوم ؛ قم – ایران

دانشنامه شعر عاشورائی ؛ مرضیه محمد زاده ؛ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ؛ سازمان چاپ و انتشارات ؛ چاپ دوم ؛ تهران – ایران

الکافی , تألیف : ابوجعفر محمد بن یعقوب کلینی , دار الکتب الإسلامیة ؛ چاپ چهارم ؛ 1407 ق ؛ تهران – ایران

کنز العمال ؛ تألیف : متقی هندی ؛ انتشارات : مرکز الرسالة ؛ 1409 ق ؛ بیروت – لبنان

مجموعه آثار استاد شهید مطهری ؛ تألیف : استاد مرتضی مطهری ؛ انتشارات : صدرا ؛ تهران – ایران