بیست و سوم ماه مبارک رمضان

1- نزول قرآن

در شب بیست و سوم این ماه ،قرآن کریم بر پیامبر خدا صل الله علیه و آله نازل شد .چنانکه خداوند متعال در سورۀ بقره ،آیۀ 185 می فرماید : « شهر رمضان الّذی أنزل فیه القرآن ». و در روایتی که مرحوم کلینی از امام صادق علیه السلام نقل کرده است ،چنین آمده که آن حضرت فرمود : « نزل القرآن جملة واحدؤ فی شهر رمضان إلی البیت المعمور ثمّ نزل فی طول عشرین سنة » ؛کلّ قرآن در ماه رمضان به سوی بیت المعمور نازل شد و سپس در طول بیست سال ( تدریجاً ) بر پیامبر اکرم صل الله علیه و آله نازل گردید .سپس از قول رسول خدا صل الله علیه و آله می فرماید :

صحف ابراهیم در شب اول ماه رمضان نازل شد ،و تورات در شب ششم ،و انجیل در شب سیزدهم ،و زبور در شب هیجدهم ،و قرآن در شب بیست و سوم این ماه نازل گردید .[1]

همین روایت را مرحوم عیاشی از ان حضرت به گونه ای دیگر نقل کرده است ،می فرماید : « ... و قرآن در شب بیست و چهارم این ماه نازل گردید »[2]

2- شب قدر

معروف و مشهور در بین علما و محدّثین این است که « شب قدر » در شب 23 ماه رمضان می باشد .[3]چنانکه مرحوم سید بن طاووس « قدس سره »  در کتاب شریف اقبال الاعمال روایات زیادی را از اهل بیت علیهم السلام نقل کرده که دلالت و صراحت دارد در اینکه شب قدر ،شب 23 ماه مبارک رمضان است .[4]

نشانه های شب قدر

در روایات اهل بیت علیهم السلام ارای شب قدر ،نشانه هایی ذکر شده که از جملۀ آنها معتدل بودن هواست .چنانکه در روایتی محمد بن مسلم از امام صادق یا امام باقر علیهماالسلام سؤال می کند از علامت شب قدر ،امام علیه السلام در جواب می فرماید :

علامت شب قدر این است که هوایی خوش و دلنشین دارد .اگر در زمستان باشد ،هوا گرم است و اگر در تابستان باشد ،هواخنک و شاداب است .[5]

و در روایت دیگری امام سجاد علیه السلام می فرماید :شب قدر شبی روشن (مانند طلوع صبح ) است ،هوا نه گرم است و نه سرد ،و ستارگان مانند خورشید می درخشند .[6]

و در روایتی که شیخ صدوق ره نقل کرده ،چنین آمده که مردی به امام باقر علیه السلام عرض می کند : یابن رسول الله ! چگونه شب قدر را در هر سال بشناسم ؟امام باقر علیه السلام فرمود : « إذا أتی شهر رمضان فاقرأ سورة الدّخان فی کلّ لیلة مرّة » ؛زمانی که ماه رمضان آمد ،پس در هر شب یک مرتبه سورۀ دخان را بخوان .پس هنگامی که شب بیست و سوم شد ،خودت تصدیق می کنی و متوجه می شوی آنچه را که سؤال کردی .[7]

همین روایت را مرحوم سید بن طاووس در کتاب اقبال از مرحوم شیخ صدوق چنین نقل کرده است :  « ... فاقرأ سورة الدّخان فی کلّ لیلة مائة مرّة » ؛زمانی که ماه رمضان آمد ،در هر شب صد مرتبه سورۀ دخان را بخوان ...[8]

خصوصیات و فضائل شب قدر

1- در شب قدر تمام ملائکه و « روح » که مخلوقی است بزرگتر از جبرئیل و دیگر ملائکه [9]،به آسمان دنیا نازل می شوند و تمام وقایع و حوادثی که در آن سال تا سال آینده اتفاق می افتد را می نویسند . مقدّرات تمام مخلوقات از حیات و مرگ و خیر و شرّ و مرض و سلامتی و روزی مشخص و معلوم می گردد . اراده و مشیت الهی در آن شب به هر چه که بخواهد تعلق می گیرد ،پس هر چه را که بخواهد به جلو می اندازد و هر چه را که بخواهد به تأخیر می اندازد .[10]در آن شب ملائکه بر محمد و آل محمد علیهم السلام نازل می شوند و به دور آن بزرگواران طواف می کنند .[11]

2- امام باقر علیه السلام می فرماید : خداوند اولین چیزی که از دنیا خلق کرد شب قدر بود . به تحقیق در آن شب بنای خلقت اولین وصیّ که بنا بود به دنیا بیایند ،گذاشته شد .[12]

3- امام باقر علیه السلام فرمود : کسی که شب قدر را احیا بدارد و تا صبح بیدار باشد ،تمام گناهانش آمرزیده می شود ،« و لو کانت عدد نجوم السماء و مثاقیل الجبال و مکابیل البحار » ؛گرچه به تعداد ستارگان اسمان و سنگینی کوهها و وزن دریاها باشد .[13]

4- رسول خدا صل الله علیه و آله فرمود : « من أحیی لیلة القدر حوّل عنه العذاب إلی السنة القابلة » ؛کسی که شب قدر بیدار باشد ،تا سال آینده اش عذاب و گرفتاری از او برداشته می شود .[14]

5- امام باقر علیه السلام فرمود : کسی که شب بیست و سوم ماه ومضان را بیدار بماند و صد رکعت نماز بخواند ،خداوند روزیش را زیاد می کند ،و امر دشمنانش را کفایت می کند ،و او را از غرق شدی و ویرانی و دزدی و شرّ درّندگان حفظ می کند ،و هول نکیر و منکر را از او برطرف می کند ،و در روز قیامت از قبرش بیرون می آید در حالی که نورش برای اهل محشر تلألؤ و درخشندگی دارد ،و نامۀ عملش را به دست راستش میدهند ،و برای او برائت از آتش و عبور از صراط و امان از عذاب نوشته می شود ،بدون حساب وارد بهشت می گردد ،و در بهشت از همنشینان و رفیقان پیامبران و صدیقین و شهدا و صالحین خواهد بود .[15]

ناگفته نماند که از روایات اهل بیت علیهم السلام چنین استفاده می شود که روز شب قدر مانند شبش حائز اهمیت است و همان خصوصیات و فضائلی که در شب قدر هست ،در روز آن نیز می باشد .چنانکه در روایتی امام صادق علیه السلام می فرماید : « یومها مثل لیلتها » ؛روز شب قدر مانند شبش می باشد .[16]

نماز شب قدر

رسول خدا صل الله علیه و آله می فرماید : « کسی که در شب قدر دو دکعت نماز به این کیفیّت بخواند که درهر رکعت سورۀ حمد یک مرتبه و سورۀ توحید هفت مرتبه ،و بعد از نماز هفتاد مرتبه استغفار کند ،از جایش بلند نمی شود مگر اینکه خداوند خودش و پدر و مادرش را می آمرزد ،و ملائکه ای را مبعوث می گرداند تا حسنات او را تا سال دیگر بنویسند ،و ملائکه ای را نیز به سوی بهشت می فرستد تا برای او درختانی در بهشت بکارند و کاخهایی بسازند و رودخانه هایی جاری کنند ،و از دنیا نمی رود مگر اینکه این امور را می بیند .[17]

تفسیر شب قدر به حضرت زهرا سلام الله علیها

مرحوم شیخ شرف الدین حسینی در کتاب تأویل الآیات از امام صادق علیه السلام روایتی را نقل می کند که آن حضرت در ذیل آیۀ : « لیلة القدر خیر من ألف شهر »[18]شب قدری که بهتر از هزار ماه است ،می فرماید : مراد از « لیلة » حضرت فاطمۀ زهرا سلام الله علیها است ،و مراد از ملائکه در « تنزّل الملائکة و الروح فیها » ؛مؤمنی هستند که مالک علم آل محمد علیهم السلام می باشند ،و مراد از « روح » روح القدس است که در حضرت زهراعلیهاالسلام می باشد ،و مراد از « طلوع فجر » در « حتی مطلع الفجر » روز قیام امام زمان علیه السلام است .[19]

و در رایت دیگری می فرماید : « لیلة » فاطمه علیهاالسلام است ،و « قدر » خداوند متعال می باشد .« فمن عرف فاطمه حقّ معرفتها فقد أدرک لیلة القدر » ؛پس هر کس که فاطمه علیهاالسلام را به حق معرفتش شناخت ،هر آینه شب قدر را درک کرده است .[20]